Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΩΝ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ ΜΟΤΙΒΩΝ ΣΤΙΣ ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΜΑΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
Η
δυναμική των επαναλαμβανόμενων δυσλειτουργικών μοτίβων στις διαπροσωπικές μας
σχέσεις
Μήπως έχετε την αίσθηση
ότι εξακολουθείτε να εμπλέκεστε σε δυσλειτουργικές σχέσεις αν και έχετε
πληγωθεί και απογοητευτεί;
Πώς γίνεται μια γυναίκα
με μια συναισθηματικά απόμακρη μητέρα να επαναλαμβάνει το ίδιο μοτίβο με τα
δικά της παιδιά;
Γιατί τόσα πολλά παιδιά
αλκοολικών παντρεύονται αλκοολικούς;
Και πώς είναι δυνατόν οι
άνθρωποι που μεγάλωσαν σε βίαιες οικογένειες να επαναλαμβάνουν, συνήθως, αυτά
τα πρότυπα – είτε ως θύτες είτε ως θύματα;
Η αλήθεια είναι πως με
μια πρώτη ματιά αυτό δε βγάζει κανένα νόημα. Κανείς που μεγάλωσε σε μια
δυσλειτουργική οικογένεια και έχει τραυματιστεί συναισθηματικά δεν θέλει να
επαναλάβει αυτά τα μοτίβα.
Γιατί, λοιπόν, επαναλαμβάνουμε δυσλειτουργικά μοτίβα;
Υπάρχουν πολλοί και
διαφορετικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην τάση μας αυτή.
·
Καταρχήν
υιοθετούμε οποιαδήποτε συμπεριφορά μας είναι γνώριμη και οικεία και με την
οποία νιώθουμε μεγαλύτερη ασφάλεια, ακόμη και αν γνωρίζουμε ότι είναι
δυσλειτουργική. Ο βασικός λόγος είναι η δυσκολία για αλλαγή. Μια γνώριμη
κατάσταση, συμπεριφορά ή σκέψη είναι πιο εύκολο να επιλεγεί, ακόμη και όταν
γνωρίζουμε τη συνέχεια. Ουσιαστικά, μπαίνουμε σ’ έναν φαύλο κύκλο, από τον οποίο
δυσκολευόμαστε να ξεφύγουμε. Εξίσου σημαντική παράμετρος που ευνοεί την
επανάληψη των δυσλειτουργικών μοτίβων είναι και το γεγονός ότι γνωρίζουμε την
αντίδραση των άλλων, άρα γνωρίζουμε και τι περιμένουμε.
·
Επιπλέον,
επαναλαμβάνουμε όσα μάθαμε ως παιδιά. Μέσα στην οικογένεια μαθαίνουμε
συγκεκριμένα πρότυπα συναλλαγής, τα οποία ρυθμίζουν τη συμπεριφορά μας, την
επικοινωνία μας και την αλληλεπίδρασή μας με τους άλλους. Υιοθετούμε
πεποιθήσεις και αντιλήψεις σχετικά με την οικογενειακή ζωή και τις σχέσεις, τις
οποίες ακολουθούμε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Μ’ αυτόν τον τρόπο οι
συμπεριφορές μας μαθαίνονται κοινωνικά και ενισχύονται, με αποτέλεσμα να
νιώθουμε ότι αυτό που κάνουμε είναι και το σωστό, και, ως εκ τούτου, εστιάζουμε
στα στοιχεία εκείνα που ενθαρρύνουν τη συμπεριφορά μας και την επιβεβαιώνουν.
·
Έχουμε,
επίσης, την τάση να αναβιώνουμε το τραύμα σε μια ασυνείδητη προσπάθεια να
αποκτήσουμε έλεγχο πάνω του. Εάν έχουμε αισθανθεί απόρριψη, μη αποδεκτοί ή
ακόμη και ανασφαλείς ως παιδιά, είναι πιθανόν να επιδιώξουμε να δημιουργήσουμε
εμπειρίες και σχέσεις κατά τις οποίες θα βιώσουμε το ίδιο συναίσθημα σε μια
ασυνείδητη προσπάθεια να αλλάξουμε το αποτέλεσμα - να θεραπεύσουμε, δηλαδή, τον
εαυτό μας κερδίζοντας την αποδοχή ή την αγάπη κάποιου ή να ανακτήσουμε τον
έλεγχο. Έχουμε, λοιπόν, την τάση να επιλέγουμε συντρόφους, συνεργάτες και
φίλους που μας αντιμετωπίζουν όπως μας αντιμετώπιζαν και οι γονείς μας
προσπαθώντας να διορθώσουμε αυτό που δεν μπορούσαμε ως παιδιά.
·
Τέλος,
πιστεύουμε πως μας αξίζει να υποφέρουμε. Αν έχουμε μεγαλώσει σ’ ένα
κακοποιητικό περιβάλλον διαμορφώνουμε και μια ανάλογη εικόνα για τον εαυτό μας.
Στη συνέχεια, κάθε αρνητικό γεγονός που βιώνουμε θεωρούμε ότι μας αξίζει
κιόλας, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να ξεφύγουμε απ’ αυτόν τον φαύλο κύκλο
των αρνητικών βιωμάτων. Η εικόνα που έχουμε διαμορφώσει για τον εαυτό μας
επιδρά και στη συμπεριφορά μας. Ένα σοβαρό αρνητικό γεγονός μας κάνει να
σκεφτούμε ότι μας αξίζει και ότι μπορεί να ξανασυμβεί. Και όταν ζούμε με τον
φόβο ότι αυτό το αρνητικό γεγονός θα ξανασυμβεί, ουσιαστικά λειτουργεί η
αυτοεκπληρούμενη προφητεία και καταλήγουμε να κάνουμε τα ίδια λάθη και να
ξαναζούμε τα ίδια αρνητικά βιώματα.
Υπάρχει
λύση;
Και βέβαια υπάρχει. Η
λύση είναι ν’ αποκτήσουμε αυτοέλεγχο και αυτονομία, έτσι ώστε να νιώσουμε ότι
μπορούμε εμείς οι ίδιοι να καθορίσουμε τη ζωή μας και να διευθετήσουμε τις
καταστάσεις που βιώνουμε και να μην δικαιολογούμε όλα όσα συμβαίνουν μέσα από
την αποποίηση κάθε ευθύνης και βρίσκοντας άλλους για να αποδώσουμε ευθύνες.
Όταν δεν μπορούμε να εντοπίσουμε
τους μηχανισμούς ανάδρασης ανάμεσα στα στοιχεία ή στους παράγοντες της
συνολικής κατάστασης, μπορεί να νιώθουμε ότι είμαστε θύματα εξωτερικών αιτιών,
με αποτέλεσμα να αισθανόμαστε θυμό, θλίψη, φόβο ή να θεωρούμε τον εαυτό μας
υπεύθυνο για την πρόκληση διαφόρων συμπεριφορών, ενώ κυριαρχούμαστε από
συναισθήματα ενοχής. Για να μπορέσουμε να επεξεργαστούμε μία κατάσταση θα
πρέπει να μπούμε στη διαδικασία να αναζητήσουμε τα συναισθήματά μας, τους
λόγους που φτάσαμε σ’ αυτή την κατάσταση, τις σκέψεις που αυτόματα κάνουμε και
τις συμπεριφορές που εκδηλώνουμε.
Χρειάζεται, λοιπόν, να μπούμε σε μια σοβαρή και συνεπή
διαδικασία αυτογνωσίας˙ σε
ψυχοθεραπεία. Αξίζει να δώσουμε την ενέργεια και το χρόνο που απαιτεί η δουλειά
με τον εαυτό μας για να σπάσουν οι φαύλοι κύκλοι που ασυνείδητα
επαναλαμβάνουμε, και να διεκδικήσουμε μια ευτυχισμένη σχέση και μια υγιή
συντροφική ζωή.
Η επιλογή είναι και πάλι
δική μας…
Ψυχολόγος
- Ψυχοθεραπεύτρια