ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΣΕΙΣ






Προσδοκίες και απογοητεύσεις


"Είμαι πάντα ευτυχισμένος. Ξέρετε γιατί;
Γιατί δεν περιμένω τίποτε από κανέναν.
Οι προσδοκίες πληγώνουν."
Σαίξπηρ



Στεναχώρια, αναπάντητα ερωτήματα και βαθιά αισθήματα ματαίωσης. Ξανά και ξανά. Δεν είναι η πρώτη- μάλλον, ούτε η τελευταία- φορά που σκέφτεσαι ότι κάποια κατάσταση δεν εξελίχθηκε όπως περίμενες. Και κάπως έτσι νιώθεις πως ένα πέπλο απογοήτευσης σε σκεπάζει. Επαναλαμβάνεται. Σκοτεινιάζει, βαραίνει στους ώμους σου.
Για άλλη μια φορά κάποιος άνθρωπος από τον οποίο περίμενες διαφορετική συμπεριφορά σε απογοήτευσε. Κάτι άλλο περίμενες να έχει συμβεί αλλά τελικά κάτι άλλο συνέβη. Και κάπως έτσι ματαιώνεσαι καθημερινά από διάφορους ανθρώπους που σε περιτριγυρίζουν. Οι σχέσεις δεν κυλούν όπως θέλεις, η δουλειά δεν προχωράει όπως θα περίμενες, οι άλλοι δε λειτουργούν όπως “θα έπρεπε”.
Και γιατί περίμενες; Γιατί “θα έπρεπε”; Άραγε τελικά είναι οι άλλοι που μας απογοητεύουν; Ή μήπως αυτό που μας απογοητεύει είναι οι δικές μας προσδοκίες για τις συμπεριφορές των άλλων, οι δικές μας προσδοκίες σχετικά με την εξέλιξη των καταστάσεων;
Για άλλη μια φορά εντοπίζεις τον εαυτό σου να βασανίζεται με σκέψεις όπως “Δεν έπρεπε να μου φερθεί έτσι, δεν ήταν σωστή αυτή η συμπεριφορά”, αναφερόμενος στον τρόπο που σου φέρθηκε κάποιος. Άραγε έχεις αναρωτηθεί ποτέ τι αποτέλεσμα έχουν αυτές οι σκέψεις; Πώς σε κάνουν να νιώθεις; Τι συναισθήματα πυροδοτούν μέσα σου; Και σε τι συμπεριφορές οδηγούν;
Το αποτέλεσμα; Βρίσκεσαι εγκλωβισμένος σε αισθήματα θυμού, απογοήτευσης και θλίψης. Περιμένεις να συμβεί κάτι που ποτέ δε συμβαίνει. Γιατί όμως θα έπρεπε να έχει συμβεί;
Συχνά αναζητούμε την ανακούφιση του δικού μας δυσφορικού συναισθήματος σε μια διαφορετική συμπεριφορά των άλλων. Και όλο περιμένουμε. Μα οι γύρω μας δεν αλλάζουν. Ξέρεις γιατί; Γιατί μπορεί να μη θέλουν να αλλάξουν. Και ναι, έχουν το δικαίωμα αυτό. Εμείς όμως, γιατί συνεχίζουμε να περιμένουμε; Γιατι επιμένουμε και θυμώνουμε;
Μήπως θα βοηθούσε να ακολουθήσουμε τα λόγια του Αμερικανού συγγραφέα αυτοβοήθειας Leo Buscaglia “Ποτέ μην εξιδανικεύεις τους άλλους. Δεν θα ανταποκριθούν ποτέ στις προσδοκίες σου.”; Ίσως τελικά να ήταν ανακουφιστικό το να μην έχουμε καμία προσδοκία από τους άλλους, καθώς δεν ελέγχουμε τη συμπεριφορά τους. Δύσκολο; Ναι, πολύ. Βοηθητικό; Επίσης, πολύ. Ίσως τελικά, αντί να επικεντρωνόμαστε στο τι είναι σωστό ή τι λάθος να ήταν πιο λειτουργικό να επικεντρωθούμε στο τι θα ήταν πιο αποτελεσματικό για εμάς σε κάθε στιγμή. Άλλωστε έννοιες όπως σωστό/λάθος, καλό/ κακό, λογικό/παράλογο, πολλές φορές εμπεριέχουν μια υποκειμενικότητα, που πιο συχνά μας οδηγεί σε αντιμαχίες με τους γύρω μας, παρά διευκολύνει την αλληλεπίδρασή μας.
Και τι να κάνεις τελικά; Άραγε τι μπορείς να κάνεις;
Αποδοχή!
Αποδοχή της πραγματικότητας όπως είναι, όχι όπως θα ήθελες να είναι!
Αποδοχή του τι συμβαίνει, όχι του τι θα ήθελες να συμβαίνει!
Αποδοχή των ανθρώπων γύρω σου όπως είναι, όχι όπως θα “έπρεπε” να είναι!
Ο λόγος που υποφέρουμε σχετίζεται με μια ακόρεστη δική μας επιθυμία να είναι η πραγματικότητα με έναν συγκεκριμένο τρόπο, με έναν συγκεκριμένο, διαφορετικό τρόπο. Η ριζική αποδοχή απαιτεί επαναπροσδιορισμό του "πρέπει" και μια διεργασία αποτελεσματικής εμπλοκής με οτιδήποτε συμβαίνει στην παρούσα στιγμή.  Μην προσπαθείς να το αλλάξεις, προσπάθησε να εμπλακείς μαζί του αποτελεσματικά, να το κάνεις να λειτουργήσει όσο πιο αποτελεσματικά γίνεται. Βοήθησε τον εαυτό σου να παραμείνει εστιασμένος στην τωρινή στιγμή, στο παρόν και να αποσυνδεθεί από αλεπάλληλες βασανιστικές σκέψεις σχετικά με το παρελθόν και ανησυχίες σχετικά με το μέλλον. Η ευτυχία μας δεν εξαρτάται από τους άλλους. Είναι αποκλειστικά δική μας ευθύνη. Και αν θέλουμε να εκμεταλλευτούμε αυτό το προνόμιο, ας στραφούμε στο μέσα μας, στην εξερεύνηση του δικού μας εαυτού. Ας αναρωτηθούμε τι περιμένουμε τελικά από τους άλλους αλλά και τι προσφέρουμε εμείς. Γιατί περιμένουμε από τους άλλους να κάνουν κάτι που δεν κάνουν ήδη; Δηλαδή να αλλάξουν. Γιατί  περιμένουμε από τους άλλους να μας επιστρέψουν, ό,τι τους προσφέραμε εμείς; Επειδή ¨πρέπει”; Τι σημαίνει “πρέπει”; Αυτό που για σένα “πρέπει”, για κάποιον άλλον “δεν πρέπει”. Πολλές φορές αυτά που δεν έχουμε πάρει από τους ανθρώπους που μας μεγάλωσαν (κατανόηση, εκπλήρωση αναγκών, συναισθηματική ανταπόκριση) τα ζητάμε από τις άλλες σχέσεις μας με απαιτητικό τρόπο, φοβούμενοι πως αλλιώς δεν θα μας τα δώσουν. Άραγε ξέρουμε τι απαιτήσεις έχουμε από τους άλλους; Ή απλώς θεωρούμε πολλά πράγματα “δεδομένα”;
Αν θέλουμε να γευτούμε την ηρεμία, τη γαλήνη, την ησυχία ας μην περιμένουμε ανταπόδοση. Ας αλλάξουμε εμείς. Ας σταματήσουμε να περιμένουμε την αλλαγή των άλλων. Και αν συμβεί, θα είναι μια ευχάριστη έκπληξη για εμάς, όχι μια απαραίτητη προϋπόθεση. Ας αποδεχτούμε αυτό που είναι.
   Ουτοπικές, μη ρεαλιστικές προσδοκίες μας αιχμαλωτίζουν, μας πληγώνουν, μας εγκλωβίζουν. Φύγε από αυτές. Διώξτες. Άλλωστε όπως έχει πει ο Ισπανός ζωγράφος, Σαλβαντορ Νταλί “Τόσο λίγα απ’ αυτά που θα μπορούσαν να συμβούν συμβαίνουν…”.
 Ίσως το να μην έχουμε καθόλου προσδοκίες, φαντάζει ισοπεδωτικό και μηδενιστικό. Τότε ίσως θα ήταν καλύτερα όταν έχουμε προσδοκίες να είμαστε ενήμεροι για τη σχέση τους με τον δικό μας πόνο, με το αίσθημα δυσφορίας μας, με την απογοήτευσή μας.  Μας κάνουν να υποφέρουμε, ναι. Ας το γνωρίζουμε, ας συμφιλιωθούμε με αυτή την ιδέα.
Ας προσπαθήσουμε να εκφράσουμε τη δική μας επιθυμία, μην περιμένουμε από τους άλλους να την καταλάβουν από μόνοι τους. Αλλά ακόμη και αν την εκφράσουμε και με τον καλύτερο τρόπο, καλό θα ήταν να μην περιμένουμε να την ικανοποιήσουν κιόλας. Αυτό εξαρτάται από εκείνους. Ας αποδεχτούμε, λοιπόν τη μη εκπλήρωση όλων των προσδοκιών μας και τον πόνο που μπορεί να συνεπάγεται αυτή. Και ας παρατηρήσουμε πότε η προσδοκία μας γίνεται ισχυρή απαίτηση, είτε από τους άλλους, είτε ακόμη και από τον εαυτό μας. Πότε αυτή η απαιτητικότητά μας δεν περιορίζεται μόνο στους άλλους, αλλά προσανατολίζεται και προς τον ίδιο μας τον εαυτό.
Και αν οι γύρω μας συνεχίζουν να μας φέρνουν στα όριά μας, ίσως ήρθε η ώρα να αναλογιστούμε τις επιλογές των ανθρώπων που έχουμε κάνει. Άλλωστε δεν ταιριάζουμε με όλους και ούτε θα έπρεπε, δεν μπορούν να μας καταλάβουν όλοι και ούτε θα έπρεπε, δεν μπορούν να μας αποδεχτούν όλοι, αν και ιδανικά μάλλον θα έπρεπε.
Αυτό που βασανίζει την ψυχή μας είναι μια ακατανίκητη εμμονή μη αποδοχής και κατανόησης του πόνου,  μια θέση ότι οτιδήποτε συμβαίνει "δεν θα έπρεπε" να συμβαίνει.
Ας στραφούμε στην αποδοχή του.  Χρειάζεται να κατανοήσουμε ότι κάποια στιγμή θα στεναχωρηθούμε, θα πληγωθούμε και είναι οk αυτό. Είναι ok, γιατί απλώς δεν μπορεί να γίνει αλλιώς. Είναι ok, γιατί αυτή είναι η πραγματικότητα. Γεμάτη στιγμές χαράς, αγάπης, χαμόγελου αλλά και θλίψης, στεναχώριας, απογοήτευσης. Μην προσπαθείς να ξεφύγεις από αυτό. Η ηρεμία της ψυχής σου θα επιτευχθεί όταν το αποδεχτείς και σταματήσεις να προσπαθείς πάση θυσία να το αλλάξεις. Ας αγκαλιάσουμε την πραγματικότητα, λοιπόν.
Προσπάθησε να αποσυνδεθείς από σκέψεις όπως “Δεν δέχομαι να μου φέρονται έτσι”, “Ήταν απαράδεκτη η συμπεριφορά του”, “Κανείς δεν θα με καταλάβει”. Σίγουρα σε όλους θα άρεσε να μας καταλαβαίνουν απόλυτα οι γύρω μας και να ικανοποιούν πάντα τις ανάγκες μας. Πολύ καλό για να είναι αληθινό. Έλα κοντά στην πραγματικότητα. Πιο κοντά. Συμφιλιώσου.
Ίσως όλα τα παραπάνω να ακούστηκαν πολύ ιδανικά για να είναι αληθινά, ίσως πάλι και όχι. Ακόμη και αν όλα αυτά νιώθεις να σε μπερδεύουν και να σε κουράζουν είναι λογικό. Πρόκειται για ζητήματα που αγγίζουν ευαίσθητες πτυχές μας. Παρατήρησε, σκέψου, αναρωτήσου. Παρατήρησε ξανά, ξανασκέψου, αναπλαισίωσε. Και πάλι από την αρχή. Και αν τελικά όλα αυτά συνεχίζουν να σε δυσκολεύουν και να σε μπερδεύουν, αλλά έχεις τη θεληση να ξετυλίξεις το κουβάρι, μη διστάσεις να ζητήσεις τη βοήθεια κάποιου ειδικού. Δες τη ψυχοθεραπεία ως μια ευκαιρία για σένα, ως έναν χώρο συνάντησης με τον εαυτό σου. Καλή εξερεύνηση!

"Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβάμαι τίποτα, είμαι ελεύθερος.”
Ν. Καζαντζάκης
Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια