ΑΝΑΤΡΕΦΟΝΤΑΣ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΑ- ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ

Αναμφισβήτητα, το να είσαι γονέας αποτελεί έναν από τους πιο δύσκολους ρόλους. Γι’ αυτο τον λόγο η κατάλληλη ενημέρωση και φροντίδα είναι αναγκαίες. Παρακάτω ακολουθούν κάποιες  βασικές, χρήσιμες συμβουλές που θα ενισχύσουν την αποδοχή και κατανόηση των παιδιών σας και θα συμβάλλουν στην υψηλή αυτοεκτίμησή τους.

Συμπεριφορές που προάγουν την ομαλή συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών

1. Δηµιουργήστε µια σχέση αγάπης, ζεστασιάς και εµπιστοσύνης και όχι ένα περιβάλλον φόβου και ανασφάλειας.

2. Συζητήστε µε το παιδί σας και ακούστε το προσεκτικά. Τα παιδιά καταλαβαινουν πολύ περισσότερα από όσα νομίζετε. Εξηγήστε τους γιατί μια συμπεριφορά τους δεν είναι λειτουργική και αποδεκτή, δώστε τους χρόνο να εκφραστούν. Κατανοήστε και μην υποτιμάτε τα συναισθήματά τους (π.χ μην χρησιμοποιείτε εκφράσεις όπως μη θυμώνεις, μην αγχώνεσαι). Συζητήστε μαζί τους τον λόγο που νιώθουν έτσι.

3. Θέστε όρια στη συµπεριφορά του παιδιού σας και καθορίστε τα µε σαφήνεια.

4. Καθορίστε συνέπειες στην περίπτωση που δεν πειθαρχεί και παραβιάζει τα όρια που του έχετε θέσει.

5. Ενισχύστε το και επιβραβεύστε τη θετική του συµπεριφορά. Επαινέστε τους ευγενικούς τρόπους. Προσφέρετέ του ανταµοιβές εάν παραµένει µέσα στα καθορισµένα όρια.

6. Κρατήστε το λόγο σας σχετικά µε τις συνέπειες παραβίασης των κανόνων που έχετε µαζί θέσει. Μη δίνετε υποσχέσεις που δεν μπορείτε να τηρήσετε και αποφύγετε τις αντιφάσεις. Δώστε ένα πρότυπο συνέπειας και ειλικρίνειας στο παιδί σας.

7. Χρησιµοποιείτε θετικές λέξεις όταν µιλάτε μαζί του.

8. Να αποκρίνεστε αµέσως και µε αγάπη στις σωµατικές και συναισθηµατικές ανάγκες του παιδιού, αποφεύγοντας όσες λέξεις το κάνουν να αισθάνεται µειονεκτικά ή το πληγώνουν.

9. Διδάξτε στο παιδί σας την ευγένεια, δίνοντας πρώτοι εσείς το καλό παράδειγµα. Να χρησιµοποιείτε εκφράσεις και λέξεις όπως «σε παρακαλώ», «ευχαριστώ», «θα µπορούσες», «συγγνώµη».

10. Όταν το παιδί σας είναι θυµωµένο ή σε κακή διάθεση αγκαλιάστε το, µιλήστε του τρυφερά, φιλήστε το ή κάνετε οποιαδήποτε άλλη κίνηση τρυφερότητας έχετε συνηθίσει µαζί του. Συζητήστε µαζί του για να µάθετε τι ευθύνεται για τη συµπεριφορά του.

11. Να χρησιµοποιείτε µη βίαιες µορφές πειθαρχίας. Οι γονείς πρέπει να καθιερώσουν επιβραβεύσεις και περιορισµούς πολλά χρόνια πριν από την εφηβεία, ώστε να µπορέσουν να αντιµετωπίσουν αποτελεσµατικά τυχόν δύσκολες καταστάσεις εκείνα τα χρόνια. Το να επιτρέπει ένας γονιός στο παιδί του, όποια κι αν είναι η ηλικία του, να παραβιάζει διαρκώς σηµαντικούς κανόνες, χωρίς να υπάρχουν συνέπειες, απλώς ενθαρρύνει τις µελλοντικές παραβιάσεις των κανόνων.

12. Αφιερώστε χρόνο στο παιδί σας. Φροντίστε να περνάτε κάποιες ώρες, κάνοντας µαζί του κάτι που το ευχαριστεί. Μπορεί οι ρυθμοί της ζωής και οι υποχρεώσεις σας να σας κάνουν να νιώθετε κουρασμένοι, ωστόσο μην ξεχνάτε ότι έχετε την ευθύνη για τα παιδιά σας. Παίξτε, συζητήστε, κάντε δραστηριότητες μαζί τους. Άλλωστε ήταν δική σας επιλογή να έχετε ένα παιδί, μην το παραμελείτε. Δεν αρκεί το να φροντίζετε για το ντύσιμο, το φαγητό και το να είναι ζεστό το παιδί σας. Είναι απαραίτητη η συναισθηματική εγγύτητα, στήριξη και κατανόηση.

13. Ενθαρρύνετε το παιδί σας να καλλιεργεί τα ταλέντα του. Βοηθήστε το να αναπτύξει την αυτοεκτίµησή του, υποστηρίζοντάς το. Το παιδί έχει ανάγκη να πιστεύετε στις ικανότητές του, ώστε να µάθει να πιστεύει στον εαυτό του. Δείξτε του ότι το αγαπάτε, αφιερώστε του χρόνο, ακούστε το και επιβραβεύστε τα επιτεύγµατά του. Όλα αυτά αποτελούν τµήµα της διαδικασίας που θα το βοηθήσει να αποκτήσει υψηλή αυτοεκτίµηση.

14. Να θυµάστε ότι τα παιδιά προκειµένου να σεβαστούν τα όρια και τις υποχρεώσεις τους είναι σηµαντικό να έχουν ήδη πάρει και αρκετά θετικά από εσάς (αγάπη, θετικά παραδείγµατα, προνόµια, επιβράβευση, ασφάλεια).

15. Κάποια προβλήµατα είναι καλύτερο να τα λύνετε µετά την πάροδο της κρίσης και αφού όλοι είναι ήρεµοι. Με άλλα λόγια καλό είναι να γίνεται ένα διάλειµµα πριν συζητηθεί η συµπεριφορά του παιδιού που δηµιούργησε το πρόβληµα.

Συμπεριφορές που δυσχεραίνουν την ομαλή συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών

1. Αποφύγετε τις συγκρίσεις με άλλα αδέρφια ή παιδιά. Καθε παιδί είναι μοναδικό και διαφορετικό και έτσι πρέπει να αντιμετώπιζεται. Σεβαστείτε τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του.

Μη ζητάτε την "τέλεια" εικόνα. Αποδεχτείτε τα “αδύναμα σημεία” των παιδιών σας. Μην τα επικρινετε, προσπαθείτε να τα κατανοήσετε, βοηθήστε τα να τα βελτιώσουν

2. Μη θυµώνετε µε την αντίστασή του παιδιού σας προς την αλλαγή. Υποστηρίξτε το και δώστε χρόνο. Είναι σημαντική η επανάληψη. Χρειάζεται να έχετε υπομονή και να εξηγήσετε στο παιδί σας αρκετές φορές το ίδιο πράγμα. Πρέπει να είστε σταθεροί και επεξηγηματικοί στα όρια που βάζετε. Δε γίνεται να περιμένετε το παιδί σας να υπακούσει από την πρώτη φορά που θα του πείτε κάτι.

3. Αποφύγετε τις υπερβολικές αντιδράσεις και µη χρησιµοποιείτε απειλές. Μάθετε να ελέγχετε τον θυµό σας και να έχετε προσδοκίες ανάλογες µε το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκεται το παιδί σας.

4. Αποφύγετε το να θέτετε πολλες απαιτήσεις και το να αποδέχεστε το παιδί σας υπό προϋποθέσεις. Αποδεχτείτε το παιδί σας, όπως είναι. Και όχι μόνο αν είναι ένα “καλό, ήσυχο, δυνατό” παιδί.

5. Αποφύγετε χαρακτηρισμούς που αναφέρονται στην προσωπικότητα του παιδιού (“πχ "καλό/κακό παιδί, δυνατό/αδύναμο, άχρηστο”). Διαχωρίστε τη συγκεκριµένη συµπεριφορά και µην το απαξιώνεται γενικά. Χαρακτηρίστε τη συμπεριφορά και όχι το παιδί, λέγοντας "αυτή η συμπεριφορά δεν είναι βοηθητική” και όχι "είσαι κακό παιδί, που το κάνεις αυτό".

6. Μην αναφέρεστε συνέχεια στις άσχηµες συµπεριφορές του παρελθόντος. Όπως όλοι μας έχουν και τα παιδιά κάποια αδύναμα σημεία. Μην επικεντρώνεστε σε αυτά. Εστιάστε στο πώς μπορείτε να τα βοηθήσετε να εξελιχθούν και να ενισχύσουν τα θετικά τους σημεία, τις δυνάμεις τους. Δείξτε τους τι πρέπει να κάνουν.

7. Αποφύγετε εκφράσεις που ξεκινούν με το "μη", (μην πας εκεί, μην πάρεις αυτό). Αυτές ενισχύουν τη συμπεριφορά τους. Εναλλακτικά, εξηγήστε στο παιδί τη συνέπεια της συμπεριφοράς του και προτείνετε μια εναλλακτική ("Αν πας εκεί, είναι πολύ πιθανό να χτυπήσεις και να πονάς μετά, είναι πιο ασφαλές να παίξουμε εδώ” ) και οδηγήστε το στην πιο ασφαλή επιλογή.

8. Αποφύγετε τις φωνές και τις τσιρίδες. Σίγουρα κάποιες φορές αυτό είναι δύσκολο και θα ξεφύγετε. Καλό είναι να προσπαθείτε να το ελέγχετε.

9. Αποφύγετε τις απειλές και τους εκφοβισμούς (“αν δεν κάνεις αυτό θα έρθει ο κακός ο λύκος”). Αυτό ενισχύει το αίσθημα του φόβου στα παιδιά. Ο στόχος μας δεν είναι να τα εκφοβίσουμε αλλά να τα καθοδηγήσουμε.

10. Μη χρησιμοποιείτε το «ξύλο» ως τιμωρία. Άλλωστε κάτι τέτοιο καταπατά τα δικαιώματα του παιδιού και δεν σας επιτρέπετε. Αντ’αυτού, περιορίστε τα «προνόµια» και στερήστε του δραστηριότητες που για αυτό είναι σηµαντικές (π.χ. µην επιτρέψετε στο παιδί σας να δει την αγαπηµένη του εκποµπή στην τηλεόραση, να πάει σε µια προγραµµατισµένη επίσκεψη σε έναν φίλο, να λάβει µέρος σε µια γιορτή κ.λπ). Εξηγείστε πάντα γιατί γίνεται αυτό. Ο ρόλος των γονιών δεν έχει να κάνει με την τιμωρία αλλά με τη διδασκαλία. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι δε θα βάλετε όρια. Θα γνωρίζει το παιδί τις συνέπειες των πράξεών του (πχ. “αν δεν έχεις τελειώσει το διάβασμα σου μέχρι τις 8 δυστυχώς δεν θα μπορέσω να σου διαβάσω μετά παραμύθι γιατί είναι η ώρα που θα πρέπει να κοιμηθείς”).

11. Μη ξεχνάτε να λέτε στο παιδί σας «σ’ αγαπώ» και να του δείχνετε την αγάπη σας με χάδια και αγκαλιές,  όποια κι αν είναι η ηλικία του.

12. Δεν πρέπει να υπάρχει διαφορετική αντιμετώπιση από τους δύο γονείς. Οι δύο γονείς πρέπει να έχουν κοινή “γραμμή” προς τα παιδιά τους, να μην παίρνει ο ένας τον ρόλο του "καλού" και ο άλλος του "κακού", γιατί έτσι περνούν διφορούμενα μηνύματα και μπερδεύουν το παιδί τους.

13. Μη φέρεστε στο παιδί σαν να είναι “κτήμα” σας. Μπορεί να τα έχετε γεννήσει αλλά αποτελούν μια ξεχωριστή οντότητα. Σεβαστείτε τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τις δικές τους κλίσεις.

14. Μη ξεχνάτε ότι εσείς είστε το πρότυπό τους. Ό,τι τους ζητάτε πρέπει πρώτα να το κάνετε εσείς. Εκείνα θα ακολουθήσουν το παράδειγμα σας και όχι τη συμβουλή σας. Αν φωνάζετε, του μαθαίνετε να φωνάζει, αν βρίζετε του μαθαίνετε να βρίζει, αν είστε βίαιοι του διδάσκετε τη βιαιότητα.

15. Μην είστε υπερπροστατευτικοί. Η υπερπροστατευτικότητα οδηγεί σε απουσία αυτονομίας στα παιδιά, έλλειψη πρωτοβουλιών και σε μια σχέση εξάρτησης. Αφήστε το παιδί σας να δοκιμάσει, να πειραματιστεί, να κάνει λάθος. Έτσι θα μάθει. Ταυτόχρονα, με αυτό τον τρόπο θα γνωρίσει τις ικανότητές και αδυναμίες του. Διαφορετικά, αν εσείς αναλαμβάνετε και προβλέπετε τα πάντα για εκείνο, θα ενισχυθεί μέσα του ή αίσθηση ότι σε κάτι υπολείπεται, οπότε και χρειάζεται πάντα κάποιον δίπλα του να τον προσέχει, εμποδίζοντας έτσι την ανεξαρτησία του.

Κάνεις δεν είναι γεννημένος γονέας, δώστε τη σημασία που αρμόζει στον ρόλο αυτόν. Διαβάστε, ενημερωθείτε, συμβουλευτείτε τους μεγαλύτερους που έχουν εμπειρία, απευθυνθείτε στους ειδικούς, και αναλογιστείτε τα λάθη σας και πως θα γίνεται καλύτεροι. Πάντα υπάρχει περιθώριο εξέλιξης.

Αναλογιστείτε τις συνέπειες των πράξεών σας. Τα περισσότερα προβλήματα των παιδιών έχουν να κάνουν με το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν και αυτά που μαθαίνουν. Καλό είναι να κάνετε μια αυτόπαρατηρηση και να εντοπίσετε τις δικές σας δυσλειτουργικές συμπεριφορές, πριν θεωρήσετε ότι κάτι είναι “δυσκολία” του παιδιού σας. Τις περισσότερες φορές είναι οι γονείς που χρειάζεται να επισκεφθούν έναν ειδικό για να εντοπίσουν τις δικές τους δυσκολίες και πως αυτές ενισχύουν τα προβλήματα των παιδιών τους, παρά τα ίδια τα παιδιά που το χρειάζονται. Συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό για να τις αντιμετωπίσετε.

Το ζήτημα δεν είναι να έχουμε παιδιά, αλλά να έχουμε παιδιά που λαμβάνουν την αποδοχή, την κατανόηση, τη στήριξη και τη φροντίδα μας.

της Κικής Ντάνη
Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια